English
यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 63
ऋषिः - विधृतिर्ऋषिः
देवता - इन्द्रो देवता
छन्दः - निचृदार्ष्यनुस्टुप्
स्वरः - गान्धारः
3
वाज॑स्य मा प्रस॒वऽउ॑द्ग्रा॒भेणोद॑ग्रभीत्। अधा॑ स॒पत्ना॒निन्द्रो॑ मे निग्रा॒भेणाध॑राँ२ऽअकः॥६३॥
स्वर सहित पद पाठवाज॑स्य। मा॒। प्र॒स॒व इति॑ प्रऽस॒वः उ॒द्ग्रा॒भेणेत्यु॑त्ऽग्रा॒भेण॑। उत्। अ॒ग्र॒भी॒त्। अध॑। स॒पत्ना॒निति॑ स॒ऽपत्ना॑न्। इन्द्रः॑। मे॒। नि॒ग्रा॒भेणेति॑ निऽग्रा॒भेण॑। अध॑रान्। अ॒क॒रित्य॑कः ॥६३ ॥
स्वर रहित मन्त्र
वाजस्य मा प्रसवेऽउद्ग्राभेणोदग्रभीत् । अधा सपत्नानिन्द्रो मे निग्राभेणाधराँऽअकः ॥
स्वर रहित पद पाठ
वाजस्य। मा। प्रसव इति प्रऽसवः उद्ग्राभेणेत्युत्ऽग्राभेण। उत्। अग्रभीत्। अध। सपत्नानिति सऽपत्नान्। इन्द्रः। मे। निग्राभेणेति निऽग्राभेण। अधरान्। अकरित्यकः॥६३॥
विषय - पुढील मंत्रात तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यानो, (इन्द्र:) सर्वांचा पालक परमेश्‍वर (वाजस्थ) विशेष ज्ञान (प्रसव:) उत्पन्न करणारा (सर्वांना ज्ञान व प्रेरणा देणारा व नवीन ज्ञानासाठी प्रेरक आहे) तो (मा) मला (विद्वानाला) (उद्ग्राभेण) श्रेष्ठ साधनें (उद्‌ अग्रभीत्) देवो (अध) यानंतर सर्व पालक व सर्वांना ज्ञान देणाऱ्या परमेश्‍वराप्रमाणेच जो मनुष्य (मे) माझ्या (सपत्नान्‌) शत्रूंचा (निग्रभेण) पराजय करून (अधरान्) त्याना भूमीवर लोकविणारे (अक:) करील (शत्रूला धूळ चारील) तुम्ही लोकांनी त्याच पुरुषाला आपला सेनापती करावे ॥63॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे परमेश्‍वर सर्वांचा पालक आहे, तद्वत जी माणसे धार्मिक माणसांचे पालन-रक्षण करतो आणि दुष्ट-दुर्जनांना दंडित वा कैद करून त्यांना शक्तिहीन करतात, तीच माणसे, राज्य करण्यास समर्थ होतात. ॥63॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal