यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 96
ऋषिः - वामदेव ऋषिः
देवता - यज्ञपुरुषो देवता
छन्दः - निचृदार्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
अ॒भिप्र॑वन्त॒ सम॑नेव॒ योषाः॑ कल्या॒ण्यः] स्मय॑मानासोऽअ॒ग्निम्। घृ॒तस्य॒ धाराः॑ स॒मिधो॑ नसन्त॒ ता जु॑षा॒णो ह॑र्यति जा॒तवे॑दाः॥९६॥
स्वर सहित पद पाठअ॒भि। प्र॒व॒न्त॒। सम॑ने॒वेति॒ सम॑नाऽइव। योषाः॑। क॒ल्या॒ण्यः᳕। स्मय॑मानासः। अ॒ग्निम्। घृ॒तस्य॑। धाराः॑। स॒मिध॒ इति॑ स॒म्ऽइधः॑। न॒स॒न्त॒। ताः। जु॒षा॒णः। ह॒र्यति॒। जा॒तवे॑दाः ॥९६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अभि प्रवन्त समनेव योषाः कल्याण्यः स्मयमानासोऽअग्निम् । घृतस्य धाराः समिधो नसन्त ता जुषाणो हर्यति जातवेदाः ॥
स्वर रहित पद पाठ
अभि। प्रवन्त। समनेवेति समनाऽइव। योषाः। कल्याण्यः। स्मयमानासः। अग्निम्। घृतस्य। धाराः। समिध इति सम्ऽइधः। नसन्त। ताः। जुषाणः। हर्यति। जातवेदाः॥९६॥
विषय - पुढील मंत्रात तोच विषय –
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (स्मयनानास:) किंचित हास्याने ज्या (पतीला) प्रसन्न करणाऱ्या असून (सदैव आपल्या पतीच्या (काल्याण्य:) कल्याणाकरिता झटणाऱ्या आहेत, अशा (समवेत, योषा:) पतीशी एकचित्त असलेल्या पत्नी (स्त्रिया) ज्याप्रमाणे आपल्या पतीकडे जातात (त्याच्याकडेच आकर्षित होतात) तद्वत (समिधा:) शब्द आणि अर्थ यांचा संबंध स्पष्ट वा प्रकट करणाऱ्या (घृतस्य) शुद्ध ज्ञानाच्या (धारा:) वाणी (उपदेश) (अग्निम्) तेजस्वी विद्वानाकडे (अभि, प्रवन्त) सर्वत: जातात आणि (नसन्त) त्याला मिळतात. (विद्वान शब्दशास्त्राच्या अध्ययनाने अधिक विद्वान होतो) (ता:) त्या विचारप्रवण राणी वा उपदेशाचे (जुषरण:) सेवन करीत तो (जातवेदा:) ज्ञानी विद्वान (हर्यति) अधिकच कातिमान (वा कीर्तीमान) होतो. ॥96॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. जसे प्रसन्नवदना आनंदमयी सौभाग्यवती स्त्रिया आपापल्या पतीला प्राप्त होतात (पतीकडे जातात) तद्वत विद्या आणि विज्ञान रुप आभूषणांनी सुशोभित वाणी विद्वान मनुष्याला प्राप्त होते. (विद्वान अधिकाधिक विद्यावान होत जातो) ॥96॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal