यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 96
ऋषिः - वामदेव ऋषिः
देवता - यज्ञपुरुषो देवता
छन्दः - निचृदार्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
अ॒भिप्र॑वन्त॒ सम॑नेव॒ योषाः॑ कल्या॒ण्यः] स्मय॑मानासोऽअ॒ग्निम्। घृ॒तस्य॒ धाराः॑ स॒मिधो॑ नसन्त॒ ता जु॑षा॒णो ह॑र्यति जा॒तवे॑दाः॥९६॥
स्वर सहित पद पाठअ॒भि। प्र॒व॒न्त॒। सम॑ने॒वेति॒ सम॑नाऽइव। योषाः॑। क॒ल्या॒ण्यः᳕। स्मय॑मानासः। अ॒ग्निम्। घृ॒तस्य॑। धाराः॑। स॒मिध॒ इति॑ स॒म्ऽइधः॑। न॒स॒न्त॒। ताः। जु॒षा॒णः। ह॒र्यति॒। जा॒तवे॑दाः ॥९६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अभि प्रवन्त समनेव योषाः कल्याण्यः स्मयमानासोऽअग्निम् । घृतस्य धाराः समिधो नसन्त ता जुषाणो हर्यति जातवेदाः ॥
स्वर रहित पद पाठ
अभि। प्रवन्त। समनेवेति समनाऽइव। योषाः। कल्याण्यः। स्मयमानासः। अग्निम्। घृतस्य। धाराः। समिध इति सम्ऽइधः। नसन्त। ताः। जुषाणः। हर्यति। जातवेदाः॥९६॥
भावार्थ -
( समना ) समान रूप से एक ही अभिलषित पुरुष को मन से विचारती हुई ( कल्याण्यः ) कल्याण, या शुभ आचारण और लक्षण वाली ( योषाः इव ) स्त्रियें, कन्याएं जिस प्रकार ( स्मयमानासः ) ईषत् कोमल हास करती हुईं ( अग्निम् अभि ) तेजस्वी विद्वान् को वरण करने के उद्देश्य से ( प्रवन्ते ) उसके पास जाती हैं। और (ताः जुषाण: ) उनको प्रसन्न चित्त से प्रेम करता हुआ ( जातवेदा ) वह विद्वान् स्नातक भी ( हर्यति ) चाहता है । और जिस प्रकार ( घृतस्य धाराः ) घी की धाराएं ( समिधः ) अच्छी प्रकार उज्ज्वल होकर ( अग्निम् वसन्त ) अग्नि को प्राप्त होती हैं और ( जातवेदाः ताः हर्यति ) अग्नि उन धाराओं को चाहता है उसी प्रकार ( घृतस्य धाराः ) ज्ञान की धाराएं ( समिध: ) अच्छी प्रकार शब्दार्थ सम्बन्धों से उज्ज्वल होकर ( अग्निम् ) ज्ञानवान् पुरुष को प्राप्त होती हैं। और वह ( ताः जुषाणा: ) उनका सेवन करता हुआ ( जातवेदाः ) स्वयं विज्ञानवान् होकर ( हर्षति ) उनको चाहता है।
राजा के पक्ष में - तेजो बल को धारण करनेवाली सेनाएं, ( समिधः ) क्रोध और वीरता से उज्ज्वल होकर ( अग्निम् ) तेजस्वी अग्रणी सेना नायक राजा को प्राप्त होती है और वह उनको चाहता है ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋष्यादि पूर्ववत् ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal