English
यजुर्वेद - अध्याय 11/ मन्त्र 15
प्र॒तूर्व॒न्नेह्य॑व॒क्राम॒न्नश॑स्ती रु॒द्रस्य॒ गाण॑पत्यं मयो॒भूरेहि॑। उ॒र्वन्तरि॑क्षं॒ वीहि स्व॒स्तिग॑व्यूति॒रभ॑यानि कृ॒ण्वन् पू॒ष्णा स॒युजा॑ स॒ह॥१५॥
स्वर सहित पद पाठप्र॒तूर्व॒न्निति॑ प्र॒ऽतूर्व॑न्। आ। इ॒हि॒। अ॒व॒क्राम॒न्नित्य॑व॒ऽक्राम॑न्। अश॑स्तीः। रु॒द्रस्य॑। गाण॑पत्य॒मिति॒ गाण॑ऽपत्यम्। म॒यो॒भूरिति॑ मयः॒ऽभूः। आ। इ॒हि॒। उ॒रु। अ॒न्तरि॑क्षम्। वि। इ॒हि॒। स्व॒स्तिग॑व्यूति॒रिति॑ स्व॒स्तिऽग॑व्यूतिः। अभ॑यानि। कृ॒ण्वन्। पू॒ष्णा। स॒युजेति॑ स॒ऽयुजा॑। स॒ह ॥१५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्रतूर्वन्नेह्यवक्रामन्नशस्तो रुद्रस्य गाणपत्यम्मयोभूरेहि । उर्वन्तरिक्षँवीहि स्वस्तिगव्यूतिरभयानि कृण्वन्पूष्णा सयुजा सह ॥
स्वर रहित पद पाठ
प्रतूर्वन्निति प्रऽतूर्वन्। आ। इहि। अवक्रामन्नित्यवऽक्रामन्। अशस्तीः। रुद्रस्य। गाणपत्यमिति गाणऽपत्यम्। मयोभूरिति मयःऽभूः। आ। इहि। उरु। अन्तरिक्षम्। वि। इहि। स्वस्तिगव्यूतिरिति स्वस्तिऽगव्यूतिः। अभयानि। कृण्वन्। पूष्णा। सयुजेति सऽयुजा। सह॥१५॥
विषय - राजाने कोणासाठी आणि काय काम करावे, याविषयी पुढील मंत्रात सांगितले आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे राजा, (स्वस्तिगव्यूति:) तुमचा मार्ग सुखकारक व विघ्नरहित आहे, आपण (सयुजा) एकाच वेळी संयुक्तपणे कार्य करणार्‍या (पूष्णा) आपल्या बलशाली सेने (सह) सह (अशति:) निंदनीय शत्रुसैन्याचा (प्रतूर्वन्) वध करीत (एहि) आम्हास प्राप्त व्हा (विजयी होऊन परत या). शत्रूच्या द्वेषावर (अनक्राम्) विजय मिळवून (एहि) परत या. (मयोभू:) सुखाचा प्रसार करीत तुम्ही (रुद्रस्य) शत्रूंना रडविणार्‍या तुमच्या सेनापतीच्या (गाणस्पत्यम्) सैन्यसमूहाचे स्वामी (प्रधान सेनापती) (एहि) व्हा. आणि (अभर्यानि) आपल्या राज्यात सर्व प्राण्यांना निर्भय (कृण्वन्) करीत (अन्तरिक्षम्) (उरू) संपूर्ण आकाशाला (वीहि) विविधप्रकारे प्राप्त व्हा (आकाशावर विजय मिळवा) ॥15॥
भावार्थ - भावार्थ - राजाने नेहमी आपल्या सेनेला उत्तम प्रशिक्षण देऊन प्रसन्न आणि उत्साहपूर्ण ठेवावे आणि समाधानी असू द्यावे. जेव्हां शत्रूशी युद्ध करण्याची वेळ येईल, तेव्हां प्रथम आपल्या राज्याला उपद्रव रहित करावे. (आधी आंतरिक सुरक्षेकडे लक्ष द्यावे) आणि नंतर युक्ति व शक्तीने शत्रूंचा पराभव करावा. अशाप्रकारे सज्जनांचे रक्षण करून सर्वत्र सुशोभित सुकीर्तीचा प्रसार करावा ॥15॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal