English
यजुर्वेद - अध्याय 11/ मन्त्र 26
परि॑ त्वाग्ने॒ पुरं॑ व॒यं विप्र॑ꣳ सहस्य धीमहि। धृ॒षद्व॑र्णं दि॒वेदि॑वे ह॒न्तारं॑ भङ्गु॒राव॑ताम्॥२६॥
स्वर सहित पद पाठपरि॑। त्वा॒। अ॒ग्ने॒। पुर॑म्। व॒यम्। विप्र॑म्। स॒ह॒स्य॒। धी॒म॒हि॒। धृ॒षद्व॑र्ण॒मिति॑ धृ॒षत्ऽव॑र्णम्। दि॒वेदि॑व॒ इति॑ दि॒वेऽदि॑वे। ह॒न्तार॑म्। भ॒ङ्गु॒राव॑ताम्। भ॒ङ्गु॒रव॑ता॒मिति॑ भङ्गु॒रऽव॑ताम् ॥२६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
परित्वाग्ने पुरँवयं विप्रँ सहस्य धीमहि । धृषद्वर्णन्दिवेदिवे हन्तारम्भङ्गुरावताम् ॥
स्वर रहित पद पाठ
परि। त्वा। अग्ने। पुरम्। वयम्। विप्रम्। सहस्य। धीमहि। घृषद्वर्णमिति धृषत्ऽवर्णम्। दिवेदिव इति दिवेऽदिवे। हन्तारम्। भङ्गुरावताम्। भङ्गुरवतामिति भङ्गुरऽवताम्॥२६॥
विषय - सेनापती कोणास करावे (तो कसा असावा) पुढील मंत्रात हा विषय सांगितला आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (सहस्य) बलाच्या निरन्तर वृद्धीची कामना करणार्‍या (अग्नि) विद्येमुळे अग्नीप्रमाणे प्रकाशमान असणार्‍या हे विद्वान पुरुषा (हे सेनापती), ज्याप्रमाणे (वयम्) आम्ही (प्रजाजन) (दिवेदिवे) प्रतिदिनीं (भद्नुरावताम्) कपटी स्वभाव असणार्‍या लोकांच्या (पुरम्) नगराला अग्नीप्रमाणे (इन्तारम्) मारणार्‍या (नष्ट करणार्‍या) आणि (धृषद्वर्णम्) धैर्यशील व सुंदर वर्ण असणार्‍या तसेच (विप्रभ्) विद्यावान असलेल्या (त्वा) आपला (परि) सर्वप्रकारे (धीमहि) धारण करतो (शत्रुनाशक, धैर्यधारी विद्वान मनुष्याला आपला सेनापती म्हणून स्वीकार करतो) त्याप्रमाणे आपणही आम्हाला (प्रजाजनांना) धारण करा (आपले स्वजन मानून आमचे रक्षण करा) ॥26॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. राजा आणि प्रजाजन, यांना पाहिजे की त्यांनी न्यायाने प्रजेचे रक्षण करणार्‍या, अग्नीप्रमाणे शत्रूला नष्ट करणार्‍या तसेच सदा सर्वदा सुख देणार्‍या पुरुषाला सेनापती करावे. ॥26॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal