Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 19
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 82
    ऋषिः - शङ्ख ऋषिः देवता - अश्विनौ देवते छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    3

    तद॒श्विना॑ भि॒षजा॑ रु॒द्रव॑र्तनी॒ सर॑स्वती वयति॒ पेशो॒ऽअन्त॑रम्। अस्थि॑ म॒ज्जानं॒ मास॑रैः कारोत॒रेण॒ दध॑तो॒ गवां॑ त्व॒चि॥८२॥

    स्वर सहित पद पाठ

    तत्। अ॒श्विना॑। भि॒षजा॑। रु॒द्रव॑र्त्तनी॒ इति॑ रु॒द्रऽव॑र्त्तनी। सर॑स्वती। व॒य॒ति॒। पेशः॑। अन्त॑रम्। अस्थि॑। म॒ज्जान॑म्। मास॑रैः। का॒रो॒त॒रेण॑। दध॑तः। गवा॑म्। त्व॒चि ॥८२ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    तदश्विना भिषजा रुद्रवर्तनी सरस्वती वयति पेशोऽअन्तरम् । अस्थिमज्जानम्मासरैः कारोतरेण दधतो गवान्त्वचि ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    तत्। अश्विना। भिषजा। रुद्रवर्त्तनी इति रुद्रऽवर्त्तनी। सरस्वती। वयति। पेशः। अन्तरम्। अस्थि। मज्जानम्। मासरैः। कारोतरेण। दधतः। गवाम्। त्वचि॥८२॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 19; मन्त्र » 82
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - एक (सरस्वती) श्रेष्ठ ज्ञानवती पत्नी आपल्या शरीरातील ज्या (अंगात अवयवांत) (वयति) सौंदर्य विणते (अवयवांना सुंदर ठेवते) (तत्‌) तिचे ते (पेशः) सुंदर रूप (सांभाळते) त्यासाठी (आपल्या शरीरातील) (अस्थि) हाड, (मज्जानम्‌) मज्जा, (अन्तरम्‌) तसेच आंतरिक (रक्त, शिरा, नाडी आदी पदार्थांना) (मासरैः) परिपक्व औषधीचे सार काढून (पुष्टी देते) कशा प्रकारे? की जसे (कारोतरेण) विहिरीतून पाणी काढून लोक (बरीच कामें करून घेतात, तसे ती विदुषी स्त्री औषधी साराने बरेच लाभ घेते) या शिवाय त्या गृहिणीने (गवाम्‌) पृथ्वी (वन, पर्वत, जलाशय आदी) च्या (त्वचि) वरच्या भागावर उगवणाऱ्या औषधी घ्याव्यात (रूद्रवर्तनी) आणि प्राणांच्या मार्गाने जाणाऱ्या (प्राणरक्षणासाठी सहायक होणाऱ्या) त्या औषधी (भिषजा) वैद्यकशास्त्र जाणणाऱ्या व (अश्विना) विद्याक्षेत्रात प्रवीण अशा दोघा पुरूषांनी (दधतः) धारण कराव्यात. ॥82॥

    भावार्थ - भावार्थ – यामंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे वैद्यकशास्त्रज्ञाता पतीने स्वतःचे शरीर आरोग्यसंपन्न ठेवावे आणि पत्नीचे पण आरोग्य सांभाळावे, तसे विदुषी पत्नीचेही कर्तव्य आहे की तिने आपल्या पतीला निरोगी ठेवावे. ॥82॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top