English
अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 2/ मन्त्र 29
सं वि॑शन्त्वि॒हपि॒तरः॒ स्वा नः॑ स्यो॒नं कृ॒ण्वन्तः॑ प्रति॒रन्त॒ आयुः॑। तेभ्यः॑ शकेम ह॒विषा॒नक्ष॑माणा॒ ज्योग्जीव॑न्तः श॒रदः॑ पुरू॒चीः ॥
स्वर सहित पद पाठसम् । वि॒श॒न्तु॒ । इ॒ह । पि॒तर॑: । स्वा: । न॒: ।स्यो॒नम् । कृ॒ण्वन्त॑: । प्र॒ऽति॒रन्त॑: । आयु॑: । तेभ्य॑: । श॒के॒म॒ । ह॒विषा॑ । नक्ष॑माणा: । ज्योक् । जीव॑न्त: । श॒रद॑: । पु॒रू॒ची: ॥२.२९॥
स्वर रहित मन्त्र
सं विशन्त्विहपितरः स्वा नः स्योनं कृण्वन्तः प्रतिरन्त आयुः। तेभ्यः शकेम हविषानक्षमाणा ज्योग्जीवन्तः शरदः पुरूचीः ॥
स्वर रहित पद पाठसम् । विशन्तु । इह । पितर: । स्वा: । न: ।स्योनम् । कृण्वन्त: । प्रऽतिरन्त: । आयु: । तेभ्य: । शकेम । हविषा । नक्षमाणा: । ज्योक् । जीवन्त: । शरद: । पुरूची: ॥२.२९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 2; मन्त्र » 29
विषय - स्वाः पितरः
पदार्थ -
१. (इह) = यहाँ-इस जीवन में (नः) = हमारे लिए (स्वाः पितर:) = अपने ही पितर-जो वानप्रस्थाश्रम में गये हुए 'पिता, पितामह व प्रपितामह' (संविशन्तु) = घरों में सम्यक् प्रविष्ट हों। समय-समय पर हमारे बुलाने पर ये अवश्य आएँ। ये पितर (स्योनं कृण्वन्तः) = सुख प्रदान करते हुए (आयुः प्रतिरन्त) = हमारे आयुष्य को बढ़ाते हैं। २. (तेभ्य:) = अनके लिए हविषा यज्ञिय भोजन से (नक्षमाणा:) = प्राप्त होते हुए हम (शकेम) = शक्तिशाली बनें। हम (ज्योग्जीवन्तः) = दीर्घकाल तक जीते हुए (पुरुची: शरदः) = अत्यन्त गतिशील वर्षांवाले हों [पुरु अञ्च्]। खाट पर लेटे हुए न हों। अकर्मण्य जीवन, जीवन नहीं है।
भावार्थ - हमारे वनस्थ पितर समय-समय पर घरों पर आएँ। वे उचित परामर्शों द्वारा हमारे जीवन को सुखी करें, हमें दीर्घजीवी बनाएँ और हमारा जीवन अत्यन्त गतिमाय हो।
इस भाष्य को एडिट करें