Loading...

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 2/ मन्त्र 9
    सूक्त - यम, मन्त्रोक्त देवता - जगती छन्दः - अथर्वा सूक्तम् - पितृमेध सूक्त

    यास्ते॑ शो॒चयो॒रंह॑यो जातवेदो॒ याभि॑रापृ॒णासि॒ दिव॑म॒न्तरि॑क्षम्। अ॒जं यन्त॒मनु॒ ताःसमृ॑ण्वता॒मथेत॑राभिः शि॒वत॑माभिः शृ॒तं कृ॑धि ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    या: । ते॒ । शो॒चय॑: । रंह॑य: । जा॒त॒ऽवे॒द॒: । याभि॑: । आ॒ऽपृ॒णासि॑ । दिव॑म् । अ॒न्तरि॑क्षम् । अ॒जम् । यन्त॑म् । अनु॑ । ता: । सम् । ऋ॒ण्व॒ता॒म् । अथ॑ । इत॑राभि: । शि॒वऽत॑माभि: । शृ॒तम् । कृ॒धि॒ ॥२.९॥


    स्वर रहित मन्त्र

    यास्ते शोचयोरंहयो जातवेदो याभिरापृणासि दिवमन्तरिक्षम्। अजं यन्तमनु ताःसमृण्वतामथेतराभिः शिवतमाभिः शृतं कृधि ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    या: । ते । शोचय: । रंहय: । जातऽवेद: । याभि: । आऽपृणासि । दिवम् । अन्तरिक्षम् । अजम् । यन्तम् । अनु । ता: । सम् । ऋण्वताम् । अथ । इतराभि: । शिवऽतमाभि: । शृतम् । कृधि ॥२.९॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 2; मन्त्र » 9

    पदार्थ -
    १. हे (जातवेदः) = उत्पन्न ज्ञानवाले उपासक! (यः) = जो (ते) = तेरी (शोचयः) = पवित्रताएँ व ज्ञानदीसियाँ तथा (रहयः) = वेगवती क्रियाएँ हैं, (याभि:) = जिनसे तू (दिवम्) = मस्तिष्करूप द्युलोक को तथा (अन्तरिक्षम्) = हृदयान्तरिक्ष को (आपृणासि) = परिपूरित करता है, ज्ञान दीसियों से मस्तिष्कको तथा क्रियासङ्कल्पों से हृदयान्तरिक्ष को तू व्याप्त करता है। (ता:) = वे सब ज्ञानदीप्तियाँ व वेगवती क्रियाएँ (अजम् अनु यन्तम्) = प्रभु के पीछे चलते हुए तुझे (समृण्वताम्) = सम्यक् प्राप्त हों। प्रभु की उपासना ही तुझे इन ज्ञानदीप्तियों को तथा वेगवती क्रियाओं को प्राप्त कराएगी। २. हे उपासक। (अथ) = अब इस प्रभु के उपासन के बाद, तू (इतराभिः) = अन्य विलक्षण (शिवतमाभिः) = अत्यन्त कल्याणकारिणी ज्ञानदीतियों व वेगवती क्रियाओं से (भूतं कृधि:) = अपने को पूर्ण परिपक्व बना।

    भावार्थ - प्रभु की उपासना का ही यह परिणाम होता है कि हम ज्ञानदीसियों से मस्तिष्क को परिपूर्ण कर पाते हैं और क्रियासंकल्पों से हृदयान्तरिक्ष को। इन विलक्षण दीप्तियों व क्रियाओं से ही हम अपने को परिपक्व करते हैं।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top