English
Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 4/ मन्त्र 57
सूक्त - यम, मन्त्रोक्त
देवता - अनुष्टुप्
छन्दः - अथर्वा
सूक्तम् - पितृमेध सूक्त
ये च॑ जी॒वा येच॑ मृ॒ता ये जा॒ता ये च॑ य॒ज्ञियाः॑। तेभ्यो॑ घृ॒तस्य॑ कु॒ल्यैतु॒ मधु॑धाराव्युन्द॒ती ॥
स्वर सहित पद पाठये । च॒ । जी॒वा: । ये । च॒ । मृ॒ता: । ये । जा॒ता: । ये । च॒ । य॒ज्ञिया॑: । तेभ्य॑: । घृ॒तस्य॑ । कु॒ल्या॑ । ए॒तु॒ । मधु॑ऽधारा । वि॒ऽउ॒द॒न्ती ॥४.५७॥
स्वर रहित मन्त्र
ये च जीवा येच मृता ये जाता ये च यज्ञियाः। तेभ्यो घृतस्य कुल्यैतु मधुधाराव्युन्दती ॥
स्वर रहित पद पाठये । च । जीवा: । ये । च । मृता: । ये । जाता: । ये । च । यज्ञिया: । तेभ्य: । घृतस्य । कुल्या । एतु । मधुऽधारा । विऽउदन्ती ॥४.५७॥
अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 4; मन्त्र » 57
विषय - मनुष्य को वृद्धि करने का उपदेश।
पदार्थ -
(ये) जो (जीवाः) जीवतेहुए [उत्साही], (च) और (ये) जो (मृताः) मरे हुए [निरुत्साही], (च) और (ये) जो (जाताः) उत्पन्न हुए [बालक] (च) और (ये) जो (यज्ञियाः) पूजा योग्य [वृद्ध]पुरुष हैं। (तेभ्यः) उन के लिये (घृतस्य) जल की (कुल्या) कुल्या [कृत्रिम नाली] (मधुधारा) मधुर धाराओंवाली, (व्युन्दती) उमड़ती हुई (एतु) चले ॥५७॥
भावार्थ - उत्साही औरनिरुत्साही, बाल और वृद्ध सब पुरुषार्थ करके परस्पर आनन्द भोगें, जैसे लोग मीठेजल की नालियों से खेत, वाटिका आदि सींचकर अन्न, फूल-फल आदि प्राप्तकर सुखी होतेहैं ॥५७॥इस मन्त्र का उत्तरार्द्ध कुछ भेद से ऊपर आ चुका है-अ० १८।३।७२ ॥
टिप्पणी -
५७−(ये)पुरुषाः (च) (जीवाः) जीववन्तः। उत्साहिनः (ये) (च) (मृताः) त्यक्तप्राणाः।निरुत्साहिनः (ये) (जाताः) उत्पन्ना बालकाः (यज्ञियाः) पूजार्हाः। वृद्धाः।अन्यत् पूर्ववत्-अ० १८।३।७२ ॥